Op welke leeftijd kan een kind gaan stotteren?
Stotteren is een probleem met vloeiend spreken. Het ontstaat meestal in de vroege kinderjaren, als kinderen 3-5 jaar oud zijn en het spreken een sterke ontwikkeling doormaakt. Gestotterde spraak kenmerkt zich door onderbrekingen in het spreken, zoals herhalingen van klanken of stukjes van een woord (i-i-ik wil die, mo-mo-morgen gaan we met vakantie), verlengingen van klanken (vvveeel meer) en blokkades (p….atat eten). Het gaat met name om onderbrekingen binnen de grenzen van het woord. Dat is grofweg gezegd het grootste verschil met hakkelen, ook een vorm van onvloeiend spreken. Hakkelen is iets anders dan stotteren. Bij hakkelen gaat het om onderbrekingen in het spreken zoals herhalingen van hele woorden en zinsdelen (en-en-en toen was ik aan de beurt; in de – in de onderste la ) zinsrevisies (het ligt onder….., het hangt aan de kapstok) en valse starts (Dat- dat…). Soms ontstaat het stotteren niet in de kinderjaren, maar pas als kinderen 11 jaar oud zijn of nog ouder. Hierbij kan sprake zijn van terugkomen van stotteren dat eerder aanwezig is geweest, maar verdwenen leek. De oorzaak voor stotteren zoeken de meeste wetenschappers in een zwakke aanleg in de coördinatie, uitvoering en automatisering van spraak- en taalprocessen bij het zich ontwikkelende jonge kind. Spanning, tijdsdruk en bepaalde leerprocessen kunnen het stotteren verergeren.
Kan stotteren over gaan?
Bij veel kinderen betreft het stotteren een korte periode en gaat het vanzelf over. Anderen hebben behandeling door een logopedist of stottertherapeut nodig. Het is dan belangrijk om goed onderzoek te doen, zodat ouders juiste informatie krijgen of therapie nu wel of niet zinvol is. Wanneer men zich zorgen maakt om een kind dat begint te stotteren, kunnen ouders of hulpverleners met de Screeningslijst Stotteren (SLS) zelf onderzoeken of verwijzing naar een logopedist geïndiceerd is. Bij een score van 11 of hoger op deze lijst is het raadzaam om gespecialiseerde hulp te zoeken. Ook wanneer de score lager is dan 11 maar ouders maken zich zorgen, mag uiteraard contact opgenomen worden met een logopedist/stottertherapeut. Klik hier voor de Screeningslijst Stotteren.
Behandeling
Wanneer u uw kind aanmeldt bij onze praktijk zal eerst een kennismakingsgesprek plaatsvinden, waarbij nog niets van het kind verwacht wordt. Wij vinden het erg belangrijk dat zowel de ouders als het kind zich op hun gemak voelen. Vervolgens kan besloten worden om een afspraak te maken voor verder onderzoek naar het spreken van uw kind. Na het onderzoek worden de resultaten met de ouders besproken en wordt bekeken of behandeling nodig is. Zo kan er bijvoorbeeld een periode van monitoring afgesproken worden. Ouders leren in dat geval het stotteren van hun kind te beoordelen en op te schrijven volgens een afgesproken systeem. Deze gegevens gaan naar de logopedist/stottertherapeut, die er actief bij betrokken blijft. De belangrijkste vraag bij monitoren is: gaat het stotteren vanzelf weer weg of moet de behandeling gestart worden? Een andere mogelijkheid na het onderzoek is dat de ouders een oudercursus over stotteren volgen. Deze cursus wordt gegeven door één van de logopedisten/stottertherapeuten uit ons Logopedie & Stottercentrum. Tijdens deze cursus wordt aan ouders uitgelegd wat stotteren precies inhoudt en worden zij getraind in een aantal vaardigheden om hun kind te kunnen helpen bij het stotterend spreken. Wanneer behandeling wel geadviseerd wordt, zal een behandelplan gemaakt worden.
Bij het samenstellen van het behandelprogramma zal er rekening mee gehouden worden in welke fase het stotteren zich ontwikkeld heeft. Bij kinderen worden de ouders/verzorgers en vaak ook het gezin altijd bij de behandeling betrokken. Bij zeer jonge kinderen (2-6 jaar) bestaat de begeleiding uit indirecte therapie, waarbij de omgeving van het kind adviezen krijgt en begeleid wordt in de communicatie met het kind. Het kind kan ook zelf direct behandeld worden, maar niet zonder medewerking van zijn omgeving. In dat geval worden vaak ook communicatieve vaardigheden (zoals oogcontact, beurtgedrag en luistervaardigheden) in de behandeling meegenomen.
Binnen onze praktijk gaan we uit van het model dat stotteren zijn oorzaak vindt in een zwakke (al dan niet erfelijke) aanleg voor timing van de spraakbewegingen. (Klinisch Werkmodel Stotteren door: A. Bertens 1993 / VSN 2009) Onder invloed van spanning, leef- en spreeksnelheid en extra belemmeringen, bijvoorbeeld in de spraak of taal, kan stotteren zich ontwikkelen. De twee meest gangbare stottertherapieën voor jonge kinderen in Nederland zijn het Demands & Capacities Model (DCM) en het Lidcombe Program (LP). Indien uw kind voor één van deze twee therapieen in aanmerking komt, zal de behandelend logopedist/stottertherapeut hier meer informatie over geven. Eventuele bijkomende problemen in de spraak, taal, mondmotoriek en sensorische integratie worden behandeld als dat nodig is. Soms kan het nodig zijn om de deskundigheid van een orthopedagoog/psycholoog of een kinderfysiotherapeut in te schakelen.
Bij wat oudere basisschoolkinderen kijken we wat er vervelend, moeilijk of lastig is aan/door het stotteren en daar werken we gezamenlijk aan (met ouders, zo nodig met leerkrachten). De therapie is erop gericht de spanning van het stotteren te verminderen of weg te nemen. Aan bod kunnen komen:
- Stotteren begrijpen, snappen hoe stotteren in elkaar zit.
- Wat helpt om makkelijk(er) te praten?
- Hoe ga je om met lachen en/of nadoen van stotteren?
- Wat zijn jouw sterke kanten?
- Wat zijn handige sociale vaardigheden om te leren?
- Hoe kan je zelfvertrouwen opbouwen?
Vrijuit spreken!
Bij sommige oudere kinderen werken we, net als bij de tieners en volwassenen, aan technieken om vloeiender te spreken en/of manieren om vloeiender te stotteren. Bovenaan staat dat een kind zich weer vrij kan voelen om te spreken!